Dil ve konuşma kavramları her ne kadar benzer olsa da birbirinde ayrı anlamlara gelmektedir. Dil, iletişim kurmak adına kullanılan kurallı bir sistem bütünü olarak tanımlanabilir. Konuşma ise bu sistemde iletilecek olan duygu ve düşüncenin gerekli organlar ile fiziksel olarak ifade edilmesini içerir. Çocuklarda konuşma üretimi; agulamak, babıldamak (ba-ba-ba vb.), gülmek, farklı sesler çıkarmak gibi davranışlar ile başlar. Ardından 12 ay civarında anlamlı olan kelimeler dökülmeye başlar. 18 ay civarında ortaya çıkan süreçte çocuğun konuşma gelişiminde kısa süreler içerisinde büyük farklar gözlemek mümkün olmaktadır. Bu dönemde yaşanan süreç ise sözcük patlaması olarak adlandırılabilmektedir. Bu süreci takiben 2,5 yaş civarında 2-3 kelimelik cümleler oluşmaya başlar. Konuşma gelişimi hızla sürmeye devam eder. Bu basamaklardan bir ya da birden fazlasında ortaya çıkan sapmalar uzmanlarca değerlendirilmektedir. Bu sapmalar sonucunda konuşma gelişiminde gerilikler gözlenmektedir. Konuşmanın gelişimindeki gecikme nörolojik, genetik, duyusal, nöropsikiyatrik sebeplerle görülebildiği gibi bazen de nedeni tam anlamıyla bilinmeyen bir biçimde ortaya çıkabilmektedir.

 

Konuşma gelişiminde ailenin rolü tüm gelişim alanlarında karşılaşıldığı üzere elzemdir. Konuşma başlarken taklit yolu ile çocuğun tekrar etmesi ve onun tekrar edilmesi sonucu ortaya çıkan karşılıklı bir etkileşim gözlenir. Burada çocukla kurulan göz teması, duygusal ve fiziksel yakınlık, gösterilen ilgi önemli olmaktadır.

 

Dil ve konuşma edinimi esnasında önemli bir diğer faktör ise çocuğun yaşına uygun uyaran ile karşılaşmasıdır. 3 yaşından önce çocukların yaşlarına uygun olmayan uyaranlar olarak tablet, telefon, televizyon üçlüsüne yoğun biçimde maruz kalmaları da dil ve konuşma gelişimi üzerinde olumsuz nitelikte etkilere sahip olmaktadır. Bunun yanı sıra bazı çocuklar ise yetersiz uyarana (oyuncak, etkinlik, sosyal etkileşim vb.) maruz kalarak gelişimsel olarak sekteye uğrayabilmektedir. Bu nedenler dolayısıyla aile içi iletişim ve etkileşimin güçlendirilmesi, çocuğun yaşına uygun somut materyaller ve sosyal ilişkiler ile karşılaşması gelişimsel anlamda destekleyici işlev görmektedir.

 

Çocukların sözcük dağarcığı 2.5 yaş itibariyle hızlı bir gelişim göstermektedir. Çocuğunuz 3 yaşına gelmiş ve konuşurken ‘anne’, ‘baba’ gibi birkaç sözcük kullanıyor, kendini ifade etmekte zorlanıyor, bunun yerine işaretlerle anlaşmaya çalışıyorsa bir uzmandan yardım alınması gerekmektedir. Gecikmiş dil ve konuşması olan çocukların;

 

-Kelime dağarcıkları kısıtlıdır.

-İletişim kurmaya karşı isteksiz olabilirler.

-Anlamsız sesler çıkarabilirler.

-Salya problemleri olabilir.

-Çevreden gelen seslere, konuşmalara karşı ilgisiz tutum gösterebilirler.

-Uyum güçlükleri, hırçın davranışlar gösterebilirler.

-Dikkatleri dağınık olabilir ve dikkat süreleri kısa olabilir.

-Öğrendikleri bilgiyi transfer etmede zorlanabilirler.

-Kavramları uzun sürede öğrenebilirler.

 

Terapi süresi sorunun nedenine bağlı olarak değişebilmektedir. Gecikmiş dil ve konuşması olan çocuk değerlendirildikten sonra uygun bir terapi programı hazırlanarak aileye bu konuda rehber olunur.

 

Ezgi Sultan Kaya - Odyoloji ve Konuşma Bozuklukları Uzmanı
Melike Ak - Uzman Psikolog ve Aile Danışmanı